Grootse werken op papier in Rijksmuseum
Van 1 juli tot en met 4 september 2022 zijn grootse werken op papier uit de collectie van het Rijksmuseum te zien op de tentoonstelling XXL Papier.
Zelden of nooit te zien
Een handgeschilderd cyclorama van 23 meter lang, een 16 meter lange prent van de begrafenisstoet van Frederik Hendrik uit 1647 en ontwerptekeningen van 12 meter hoog voor de glas-in-loodramen van de Sint-Bavokerk in Haarlem. Het zijn enkele van de grootste werken op papier die vanwege hun formaat en kwetsbaarheid zelden of nooit te zien zijn.
‘Op de tentoonstelling XXL Papier zijn vele werken te zien die we nog nooit eerder konden tonen vanwege hun grote formaat en kwetsbaarheid. De werken zijn niet alleen indrukwekkend groot, maar ook verrassend divers en van een grote schoonheid’, aldus Taco Dibbits, hoofddirecteur Rijksmuseum.
Cyclorama
De vondst van het cyclorama is de grootste ontdekking. Opgerold en zonder dat iemand wist wat het was lag het decennialang in het depot. In de collectiedatabase stond het geregistreerd als Kamerbehangsel. Ter voorbereiding op de tentoonstelling werd het voor het eerst uitgerold en onderzocht. De landschappen in knallende pastelkleuren bleken handgeschilderd en kleine gaatjes bovenin het papier deden de twijfel rijzen of dit wel een behang was.
Archiefonderzoek wees uit dat het een deel was van het Reuzencylorama, een bewegend panorama van maar liefst anderhalve kilometer lang met landschappen uit Zwitserland, Oostenrijk en Italië. Het werd halverwege de 19de eeuw in opdracht van de Duitse ondernemer Ferdinand Reichardt geschilderd door enkele Berlijnse decorbouwers. Reichardt reisde er mee door Nederland, België en Engeland en gaf er avondvullende voorstellingen mee die het publiek meenamen op een reis door het zuiden van Europa.
Uiterst zeldzaam werk
Het gebruik van papier heeft grote voordelen: het is goedkoop en werken konden dankzij druktechnieken gemakkelijk in grote oplagen worden gemaakt en verspreid. Door vellen papier aan elkaar te lijmen konden ook gemakkelijk grote voorstellingen worden gemaakt. Het nadeel aan papier, is dat het kwetsbaar is. In de loop der eeuwen is er daarom veel verloren gegaan. Veel werk dat op XXL Papier te zien is, is dan ook uiterst zeldzaam. Zo is er een uniek papieren altaarstuk uit 1650 (Matthijs Borrekens, Gekruisigde Christus met Maria, Johannes en Maria Magdalena, prent, 196x126 cm) te zien.
Cartons
Papier werd ook veelvuldig gebruikt als werkmateriaal. Zo zijn er cartons, ontwerptekeningen op ware grootte, te zien van onder meer gebrandschilderde ramen en een wandtapijt. De enorme kartons voor de vensters van de Sint Bavokerk stammen uit de 16e eeuw. De cartons voor de ramen van de Domkerk in Utrecht zijn in het begin van de 20ste eeuw ontworpen door Richard Roland Holst. Deze enorme werken zijn niet alleen indrukwekkend om te zien, maar illustreren ook dat in 400 jaar tijd het ambacht van het maken van glas-in-loodramen nauwelijks is veranderd.
Bron: Rijksmuseum
